boerenkoolmetsambal

Er zijn van die plaatsen waar de tijd lijkt stil te staan. Een van die plekken is Cuba. Het straatbeeld van hoofdstad Havana doet denken aan een filmscène uit de jaren vijftig. Toen de auto’s nog groot en glimmend waren en het leven in een kalm tempo verliep. Waar de zon schijnt, de heren van de Buena Vista Social Club het eeuwige leven lijken te hebben en de rum rijkelijk vloeit. Maar voor hoe lang nog? Hoezeer zal het eiland veranderen als de broers Fidel en Raul Castro – inmiddels allebei toch op respectabele leeftijd – niet meer aan de macht staan? Hoe snel zal Cuba onder invloed van het westen meegaan in de voortdurende jacht op groter, beter, sneller en meer? Dit is dus het moment om het Cuba te bezoeken dat vooralsnog uit de greep van de westerse hectiek is gebleven. Wees gewaarschuwd: onthaasten is onontkoombaar.

In het land waar de Amerikaanse sleeën van weleer een soort rijdend museum vormen op straat – oke, oke, ze staan ook geregeld met panne langs de weg – is de auto het perfecte vervoermiddel om het eiland te verkennen. Een gedetailleerde wegenkaart is overigens geen overbodige luxe wegens gebrek aan duidelijke bewegwijzering. Ook is het even wennen dat de snelweg niet alleen voor auto’s bestemd is, maar ook voor iets minder snelle weggebruikers. Zo kan het zomaar zijn dat je midden op de snelweg een peloton wielrenners tegenkomt, een paard en wagen moet inhalen of ternauwernood een overstekende voetganger kunt ontwijken. Wie dat eenmaal doorheeft, de (slechte) staat van de wegen in het algemeen heeft ondervonden en weet dat straatverlichting een van de vele schaarse goederen is, realiseert zich al snel dat rijden in het donker op Cuba niet aan te bevelen is. Oh ja en tank als je langs een benzinestation rijdt, je weet nooit wanneer je de volgende tegenkomt.

Cuba. Eiland van zon, zee en strand, Cuba Libres en moijito’s, salsa en sigaren, maar ook van bittere tegenstellingen. Terwijl voor toeristen en vooral hun toeristenpesos niets te gek is, staan Cubanen zelf nog iedere week in de rij met hun voedselbon voor suiker, kip of wat ze er maar voor kunnen krijgen. Raak je per ongeluk verzeild in een supermarkt voor locals, waan je je terstond in een Oostblokwinkel van weleer. Eindeloze rijen lege schappen, waarin die ene vitrine met slechts een stapel bouillonblokjes schrijnend aandoet. In dat licht bezien is het niet vreemd dat mensen je te pas en te onpas vragen of je nog iets voor ze hebt. Een pen, een westers geurend zeepje of een flesje parfum misschien. Het zijn lastige vragen. Je wilt graag helpen, maar doe je dat door op dit soort vragen in te gaan?

Gelukkig zijn er de laatste jaren dankzij een regering die af en toe de teugels wat laat vieren, steeds meer mogelijkheden voor een toerist om Cubanen daadwerkelijk te ondersteunen. Huur een bed of kamer in een casa particulares of geniet van een typisch Cubaanse maaltijd in een paladar, eveneens bij de mensen thuis. Beide zijn een mooi alternatief voor de staatshotels en -restaurants en zijn voor inwoners een goede manier om een graantje mee te pikken van het toerisme.

Havana is zonder twijfel de bekendste stad van het eiland. Trinidad vermoedelijk ’s lands mooiste. Niet voor niets dat de binnenstad na Havana als tweede Cubaanse bezienswaardigheid op de Unesco werelderfgoedlijst kwam te staan.

Het centrum van Trinidad is pittoresk. Fraaie gebouwen, schattige straatjes en een relaxte sfeer. De inwoners stralen een ongekende joi de vivre uit. Hoe kan dat ook anders, legden twee heren op leeftijd aan mij uit. Dag in dag uit zitten ze gebroederlijk op een veranda in Trinidad een sigaartje te roken. “De zon schijnt, er is muziek, we hebben een sigaar en een goed glas rum. Wat kan een mens meer wensen?” Geluk zit voor hen niet in het mooiste huis, de grootste auto of best gevulde portemonnee. Ze zijn tevreden met – het weinige – dat ze hebben in plaats van te smachten naar het onbereikbare. Een wijze les, die nederig maakt.

De lust voor het leven is aanstekelijk en alom aanwezig. Een bezoek aan de casa de la musica in Santiago de Cuba staat me nog helder voor de geest. Meer door wat zich buiten dan binnen afspeelde. De toegangsprijs is voor veel inwoners niet op te brengen, maar die laten zich daardoor niet van de wijs brengen. Buiten op straat klinkt de muziek nog luid en duidelijk en de straten zijn rustig genoeg om de salsa te dansen. En dat doen ze. Met overgave. En jaloersmakende soepele heupen.

Cuba is als een verleidelijke vrouw. Als ze je eenmaal in haar greep heeft, laat ze niet meer los.