Wie niet beter weet zet, na een hobbelige overtocht, voet aan een idyllisch, haast verstild eiland. Op slechts een paar kilometer afstand van Kaapstad ligt in de Atlantische Oceaan Robbeneiland. De Hollanders gebruikten het eiland in de zeventiende eeuw al als strafkolonie, later werden lepralijders hier geisoleerd, maar het is vooral bekend vanwege de Victor Vestergevangenis en zijn beroemdste ‘bewoner’: Nelson Mandela. Sinds 1999, drie jaar nadat de laatste criminele gevangenen werden overgeplaatst, staat het eiland op de Unesco Werelderfgoedlijst.
De recent overleden Nelson Mandela bracht 18 van in totaal 27 jaar gevangenschap door op Robbeneiland. Tegenwoordig trekken dagelijks hordes bezoekers langs de piepkleine cel, waar ‘Madiba’ zijn dagen sleet, kunnen ze met eigen ogen het verblindende licht van de kalkmijn zien en horen ze over het leven in en rond de Victor Vestergevangenis. Een bezoek aan Robbeneiland zet aan tot nadenken. Over een meedogenloos apartheidsregime, zwarte bladzijden in de geschiedenis, maar ook over de kracht van verzoening en vergeving, de boodschap waarmee Nelson Mandela Zuid-Afrika veranderde en de wereld veroverde.
Een excursie naar het gevangeniseiland begint bij het Waterfront, een van de meest exclusieve delen van Kaapstad. In de Nelson Mandela Terminal om precies te zijn. Vanaf daar brengen catamarans bezoekers in amper een uur naar de overkant. De Atlantische Oceaan kent geen medelijden met zwakke magen, maar het uitzicht op de Tafelberg aan de ene en Robbeneiland aan de andere kant maakt veel goed. Net als de gedetineerden in vroeger jaren worden bezoekers op het eiland verwelkomd met de boodschap ‘Ons dien met trots’. Aan de andere kant van deze poort wachten bussen de toeristen op voor een rondgang over het eiland.
De toer voert langs het gedeelte van het eiland waar de blanke bewaarders en hun gezinnen woonden. Overigens wonen er nog steeds 150 tot 200 mensen op het eiland. De hedendaagse bewoners zijn veelal familieleden van de gidsen die de dagelijkse rondleidingen verzorgen.
Het smetteloos witte kerkje, het postkantoor, maar ook de fel gekleurde huizen doen pittoresk aan. Even verderop hebben vogels bezit genomen van het eiland. Terwijl de wind je wangen aait en de golven kapot slaan op de rotsen is het moeilijk voor te stellen wat zich hier nog maar een paar decennia geleden afspeelde.
Aan de andere kant van het eiland komt dat opeens heel dichtbij. Bij het zien van de groeve, waar Mandela en tal van andere gevangenen blijvende schade aan hun ogen opliepen, maar ook als wordt gewezen op het huisje waar Robert Sobukwe jaren in totale afzondering doorbracht. De frontman van het Pan-Afrikaanse Congres, een radicale afscheiding van het ANC, werd als zo’n groot staatsgevaar gezien, dat speciaal voor hem een wet werd aangenomen. Op basis hiervan kon hij zes jaar langer gevangen worden gehouden dan de drie jaar waartoe hij was veroordeeld. Negen jaar lang mocht hij geen enkele andere gedetineerde spreken. Het Sobukwe-huisje staat ver van de cellencomplexen en ademt de eenzaamheid die ook zijn bewoner moet hebben gegrepen. Sobukwe werd in 1969 vrijgelaten, al werd hij wel onder huisarrest geplaatst. Negen jaar later overleed hij.
Een van de meest indrukwekkende onderdelen van de excursie naar Robbeneiland is het bezoek aan de Victor Vestergevangenis. De rondleidingen worden verzorgd door voormalig politieke gevangenen. Als geen ander kunnen zij vertellen over het apartheidsregime en het leven in de gevangenis. Het cellencomplex voelt beklemmend, helemaal als de toeristen een voor een langs de cel van Nelson Mandela schuifelen.
Een piepkleine ruimte in een lange rij van cellen met een meer dan Spartaanse inrichting. Hier bracht hij misschien wel de beste jaren van zijn leven in gevangenschap door, maar het heeft zijn overtuiging alleen maar gesterkt. In de cel doet niets herinneren aan de latere president van Zuid-Afrika, maar de wetenschap dat hij hier jaar in jaar uit alleen moet zijn geweest met zijn gedachten, maakt het tot een bijzondere plek. Al geldt dat eigenlijk voor heel Robbeneiland. Het is een blijvende herinnering aan de anti-apartheidsstrijd, maar vooral aan die ene man, die wist te verbroederen en verzoenen. De wereld is een bijzonder mens verloren, maar zijn boodschap klinkt nog altijd door. Ook op Robbeneiland. Of misschien juist daar. Nog niet eens zo heel lang geleden stonden ze elk aan een kant van de tralies, maar tegenwoordig staan ex-gevangenen en oud-bewaarders bezoekers gebroederlijk te woord. Over verzoening gesproken.
boerenkoolmetsambal 